Rozwój dziecka i regresy snu
Regres snu u dziecka to przejściowe pogorszenie jego snu związane z głównie z pokonywaniem przez maluszka kolejnych etapów rozwoju w czterech głównych sferach: rozwoju fizycznego, poznawczego, emocjonalnego oraz społecznego. Regresy snu mogą wiązać się także z ważnymi zmianami w życiu dziecka oraz z gorszym samopoczuciem, jakie przynosi np. choroba.
W pierwszym roku życia dziecka regresy snu często łączą się ze skokami rozwojowymi przynoszącymi m.in. nowe umiejętności ruchowe. W drugim i trzecim roku życia przyczyną regresów są bardziej subtelne zmiany np. wzrost komunikacji werbalnej, potrzeba samodzielności, wzrost znaczenia sfery społecznej w życiu dziecka czy rozwój wyobraźni. Każda zmiana rozwojowa przynosi w życiu dziecka fazę dezorganizacji i nierównowagi.
Autorem koncepcji skoków rozwojowych w pierwszych 18 miesiącach życia dziecka jest Frans X. Plooij - holenderski badacz biologicznych i ewolucyjnych podstaw zachowania. Jego książka "The Wonder Weeks" stała się światowym bestsellerem. Teoria skoków rozwojowych zakłada, że w konkretnych momentach w życiu dziecka następuje nadzwyczaj intensywny rozwój mózgu. W jego wyniku układ nerwowy maluszka otrzymuje informacje, które dopiero uczy się przetwarzać. Te wyjątkowe momenty w rozwoju dziecka przynoszą mu więcej wysiłku, co widać po jego zachowaniu.
Dość łatwo jest znaleźć przyczynę „zarywanych nocy” w próbach raczkowania czy samodzielnie stawianych przez maluszka po raz pierwszy krokach. Zdecydowanie trudniej jest, jeśli kryzys pojawia się u starszaka, u którego zmiany rozwojowe nie są aż tak widoczne - np. kiedy stopniowo poszerza się słownictwo, rośnie chęć podejmowania własnych decyzji i potrzeba samodzielnego poznawania świata (w tym i własnych możliwości), przez co często okresom intensywnego rozwoju towarzyszy nasilenie lęku separacyjnego. W okresach skoków rozwojowych dziecko wydaje się rozdrażnione, płaczliwe, mało samodzielne, wręcz "przyklejone" do nas.
Szczegółowe zalecenia na "senne wyzwania" związane z rozwojem dziecka znajdziecie w pomocnych materiałach poniżej.
Główne regresy snu i ich przyczyny
4. MIESIĄC
- Koniec tzw. IV trymestru – w 4. miesiącu życia rośnie świadomość dziecka i rosną także jego wymagania; kończy się pierwszy "noworodkowy" etap życia
- "Senna rewolucja" oznaczająca zmianę struktury snu na nową - trudniejszą, przypominającą sen osoby dorosłej, z wyraźnie wydzielonymi cyklami snu
5-6. MIESIĄC
- Skok rozwojowy (18.-20. tydzień życia, następnie 22.-26. tydzień życia)
- Rozumienie „stałości obiektu” (dziecko zaczyna rozumieć, że rzeczy, które znikają z jego pola widzenia, wciąż istnieją) i pierwsze oznaki lęku separacyjnego
- Ważne zmiany w życiu dziecka: rozszerzanie diety i pierwsze ząbki
- Nowe umiejętności motoryczne: przekręcanie się na brzuszek przy zasypianiu i podczas snu, pełzanie po łóżeczku
8-9-10. MIESIĄC
- Ogromny skok rozwojowy (36.-46. tydzień życia)
- Okres nasilonego lęku separacyjnego w okolicy 9. miesiąca życia
- Intensywne ząbkowanie
- Nowe umiejętności motoryczne: raczkowanie, siadanie, podciąganie się na nóżki (również w łóżeczku – przy zasypaniu i w nocy), pierwsze kroczki z podporem
- Między 10. i 12.mż „strajk drzemkowy” – jedna drzemka, zazwyczaj druga, może zanikać na 1-3 dni (nie oznacza to gotowości na plan dnia z jedną drzemką!)
12-13. MIESIĄC
- Powrót lęku separacyjnego, zwłaszcza jeśli maluszek rozpoczyna przygodę ze żłobkiem
- Nowe umiejętności motoryczne (stawianie pierwszych samodzielnych kroczków)
- Nowe ząbki (bolesne trójki!)
- Przechodzenie na jedną drzemkę (tymczasowe rozregulowanie pór snu)
18. MIESIĄC
- Powrót lęku separacyjnego
- Rosnąca potrzeba autonomii i kontroli, poznawanie świata poprzez testowanie granic i zasad ustalanych przez rodziców – te zmiany zauważycie już po 15.mż, podobnie jak zachowanie impulsywne/zmienność nastroju (wszystko musi się dziać tu i teraz i odpowiadać oczekiwaniom dziecka)
- Dynamiczny rozwój komunikacji werbalnej (budowanie swoje „słownika wewnętrznego”), z której dziecko nie jest jednak w stanie korzystać, co staje się źródłem frustracji
- U niektórych dzieci – umiejętność samodzielnego w wychodzenia z łóżeczka
2 LATA
- Rośnie komunikacja werbalna, dziecko „rozgaduje się” (a to pomaga unikać trudnych sytuacji i przynosi więcej spokoju w życiu rodzinnym)
- Wciąż rośnie potrzeba samodzielności, ale w tym momencie życiu dziecka nie zakłóca tak bardzo życia rodzinnego
- Kolejny „strajk drzemkowy” – drzemka może zanikać na kilka dni, a nawet na tydzień! (ale powróci)
- Ważne zmiany w życiu dziecka: odpieluszkowanie (na dzień) oraz rezygnacja ze smoczka (zalecam odczekać aż do ukończenia 2 lat i 2-3 miesięcy)
2,5 ROKU
- Apogeum „buntu dwulatka”, stan krańcowej nierównowagi (dziecko przejawia skrajny upór i niemożność ustąpienia, dostosowania się, gwałtownie reaguje na odmowę rodziców)
- Ucieczki z łóżeczka przy zasypianiu i nocne wędrówki do sypialni rodziców
- Często rozpoczęcie edukacji przedszkolnej (sfera społeczna w życiu dziecka staje się ważna, ale również przynosi wiele stresu – mogą pojawić się koszmary senne)
- U niektórych dzieci pierwsze oznaki gotowości na rezygnację z ostatniej drzemki (większość dzieci jest gotowa na tę zmianę po 3. urodzinach)
Typowe oznaki regresu snu
Trudność z wyciszeniem się przed snem, dłuższy czas latencji snu, czyli czas potrzebny na zaśnięcie, płacz i protest mimo widocznego zmęczenia – wieczorem i na drzemki. U dzieci po 9.mż zasypianie na drzemki w okresie regresu przebiegającego z nasilonym lękiem separacyjnym może stać się łatwiejsze niż zasypianie wieczorem! To dlatego, że już starsze niemowlaczki zaczynają rozumieć noc jako dłuższe rozstanie z rodzicami… zasypianie na drzemki ułatwia też większe zmęczenie po gorzej przespanych nocach!
Częstsze pobudki w nocy, zazwyczaj co 1,5-2 godziny; problem nasila się w drugiej części nocy
Problem z powrotem do snu w nocy mimo starań rodziców – maluszek często wymaga obecności rodziców aż do pełnego zaśnięcia
Niechęć do zasypiania w łóżeczku
Krótkie drzemki
W ciągu dnia – większa marudność, zwiększona potrzeba bliskości, gorszy apetyt w ciągu dnia, który u młodszych dzieci (w pierwszym roku życia) niekiedy dodatkowe karmienie w nocy – zazwyczaj nad ranem, w trudnej końcówki nocy
Pomocne materiały
Wszystkie materiały dostępne są w Społeczności WYSPANEJ MAMY za 49 zł miesięcznie!
to platforma edukacyjna dla rodziców, w ramach które otrzymacie dostęp do:
bogatego zbioru materiałów o śnie dziecka i o nauce samodzielnego zasypiania przygotowanych przez Certyfikowaną Konsultantkę ds. Snu Dziecka i Terapeutkę Poznawczo-Behawioralną Bezsenności (CBT-I)
regularnych, cotygodniowych spotkań on-line i webinarów
wsparcia i wymiany doświadczeń między rodzicami pragnącymi pomóc swoim dzieciom dobrze spać
49 zł
Plan PODSTAWOWY daje Ci dostęp do wszystkich materiałów w Społeczności WYSPANEJ MAMY oraz do cotygodniowych spotkań on-line w cenie 15 zł. Dodatkowo, otrzymasz zniżki na produkty w sklepie WYSPANEJ MAMY.
Opłata pobierana jest ze wskazanej karty bankowej co miesiąc - subskrypcję możesz anulować w dowolnym momencie